DUNYANIN SEKLI
DÜNYA
Dünyanın şekli ekvatordan şişkin, kutuplardan basıktır. Bu özel şekle Geoid denir. Bu şeklin oluşmasının sebebi, Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüşüdür.
Kutuplar yarıçapı – 6357 km.
Ekvator yarıçapı – 6378 km. (fark 21 km)
Dünyanın Şeklinin Sonuçları:
¨ Güneş ışınlarının düşme açısı Ekvatordan Kutuplara doğru daralır.
¨ Güneş ışınlarının düşme açısına göre Sıcaklık İklim Kuşakları oluşur.
¨ Dünyanın dönüş hızı (çizgisel hız) kutuplara doğru azalır.
¨ Güneş ışınlarının atmosferde tutulma oranı Ekvatordan Kutuplara doğru artar.
¨ Kutuplardaki yer çekimi Ekvatordan daha fazladır.
¨ Ekvator çemberi, bütün meridyen ve paralellerden daha büyüktür.
¨ İki meridyen arasındaki uzaklık Kutuplara gidildikçe azalır (111km’den 0 km’ye)
¨ Termik basınç kuşakları oluşur.
¨ Paralellerin uzunluğu Kutuplara doğru azalır.
Dünyanın Hareketleri:
1. Dünyanın Günlük Hareketi (Eksen hareketi)
Ø Gece-Gündüz oluşur ve birbirini izler,
Ø Günlük sıcaklık farkları meydana gelir, bunun sonucunda meltem rüzgarları ve mekanik (fiziksel) çözülme meydana gelir.
Ø Gün içerisinde güneş ışınlarının geliş açısı değişir.
Ø Sürekli rüzgarlar (Alize, Batı, Kutup) ile okyanus akıntılarının yönlerinde sapmalar oluşur.
Ø Yerel saat farkları oluşur.
Ø Cisimlerin gölge boyları günün saatine göre değişir.
Ø Her iki yarım kürede 30º ve 60º enlemlerinde Dinamik basınç alanları oluşur.
2. Dünyanın Yıllık Hareketi (Yörünge Hareketi)
Dünya güneş etrafında bir turunu 365 gün 6 saatte tamamlar. Bu yörünge Elips şeklinde olduğu için, Dünya Güneşe yaklaşır ve uzaklaşır. Güneşe en yakın olduğu gün 3 Ocak (Günberi), en uzak olduğu gün 4 Temmuz (Günöte) dir.
Dünyanın Elipsoid Yörüngesinin Sonuçları:
¨ Mevsim süreleri değişir, sebebi dünyanın yörüngedeki dönüş hızıdır. Bu hız 3 Ocakta en fazla, 4 Temmuzda en azdır. (Yaz mevsimi KYK’de 94, GYK’de 89 gündür).
¨ Kuzey Yarım Kürede Sonbahar Ekinoks’u 2 gün gecikmeyle yaşanır(23 Eylül).
¨ Şubat ayı 28 gün çeker.
Eksen Eğikliği
Ekvator ile yörünge düzlemi (Ekliptik) arasında 23º27I lık açının bulunması yer ekseni ile yörünge düzlemi arasında 66º33I lık açı olmasına yol açar. Bunun sonucunda Güneş ışınlarının düşme açıları yıl içinde değişir. Sonuçları:
Ø Gece-Gündüz süreleri değişir.
Ø Mevsimler oluşur.
Ø Aynı anda farklı yarım kürelerde farklı mevsimler yaşanır.
Ø Bir noktaya güneş ışınlarının gelme açıları yıl içinde farklılaşır.
Ø Aydınlanma çemberi yıl içinde değişir.
Ø Dönenceler ve Kutup daireleri oluşur.
Ø Matematik iklim kuşakları oluşur. (Tropik, orta, kutup).
Ø Güneşin yıl içinde doğuş ve batış saatleri değişir.