OSMANLI TARIHI
* Anadolu Selçuklu Devletinde I Alaeddin Keykubat zamanında Karacağ bölgesi Osmanlılara verilmiştir. Kösedağ Savaşı sonrasında bağımsızlığını ilan etti.Anadolu’nun Durumu:
* Orta ve Doğu Anadoluda Moğol baskısı vardır.
* Anadolu beylikleri kurulmuştur.
* Kuzeyde Trabzon Rum İmparatorluğu etkilidir.
* Bizans
Anadolu’da etkinliğini kaybetmiştir. * Bizans’ta taht kavgaları vardır.
Balkanların Durumu:
* Siyasi birlik yoktur.
* Sırp
Bulgar ve Macar Kralları etkindir. * Mezhep çatışmaları vardır.
* Halk yönetimden memnun değildir.
Osmanlı’nın Büyümesini Sağlayan Etkenler:
* Coğrafi konumu
* Avrupa da Yüzyıl Savaşları’nın yaşanması
* Gaza ve cihat anlayışı
* İlk dönem padişahlarının eğitimli ve bilgili olması
* İlk aşamada beyliklerle mücadele etmemesi
* Ahilerin desteği
* Merkezi otoritenin güçlü olması
* İskân politikası
* Hoşgörü politikası
Osman Bey Dönemi
* 1299 yılında bağımsızlığını ilan etti.
* Aşiretten beyliğe geçişi sağladı.
* Şeyh Edebali’nin kızıyla evlenerek ahi desteği aldı.
* Karacahisar
İnegöl Yundhisar ve Yarhisar alındı. * İlk bakır para bastırıldı.
* İlk vergi uygulaması yapıldı.
Koyunhisar Savaşı
*İlk Osmanlı – Bizans savaşıdır.
*Osmanlı Devleti kazanmıştır.
Orhan Bey Dönemi
*Bursa alınarak başkent yapıldı.
*Maltepe Savaşı yapıldı.
*İzmit ve İznik alındı.
Karaseoğulları Alındı.
*Osmanlı egemenliğine giren ilk beyliktir.
*Osmanlı deniz gücünün temelleri atıldı.
*Rumeli’ye geçiş sağlandı.
*Beylikten
devlete geçiş sağlanmıştır. Çimpe Kalesi’nin alınması
*Rumeli’de ki ilk toprak kazancımızdır.
*Balkanlarda ki fetihlerde üst olarak kullanıldı.
İskan Politikası
*Bölgenin Türkleşmesi sağlandı.
*Göçebeleri yerleşik yaşama geçirmek
*Fethedilen topraklarda kalıcılık sağlamak amacıyla yapıldı
*Göçebeler
yakın yerdeki kişiler anlaşmazlık içindeki aileler… tercih edilmiştir. *İskan edilen bölgelerde üretim dengesinin bozulmamasına dikkat edilmiştir
Teşkilatlanma Çalışmaları Yapıldı
*İlk divan örgütü kuruldu.
*Yaya ve müsellem adında ilk düzenli ordu kuruldu.
*İlk vezirlik makamı oluşturulmuştur.
*Donanma oluşturulmuştur.
*Medrese açıldı.
*İlk vakıf örgütü kuruldu.
*İlk gümüş para bastırıldı.
I. Murat
*Germiyanoğulları’ndan çeyiz olarak Kütahya çevresi alındı.
*Hamitoğulları’ndan para karşılığı Isparta alındı.
*Ankara ahilerden alındı.
Sazlıdere Savaşı
*Osmanlı ile Bizans arasında yapıldı.
*Edirne fethedildi ve başken yapıldı.
*Bizans’ın batı ile olan bağlantısı kesildi.
Sırpsındığı Savaşı
*Haçlılarla yapılan ilk savaştır.
*Bulgaristan vergiye bağlandı.
Çirmen Savaşı
*Sırplar ile yapıldı.
*Sırplar vergiye bağlandı.
Ploşnik Savaşı
*Osmanlı’nın Balkanlarda yenildiği ilk savaştır.
Kosova Savaşı
*Haçlı ile Osmanlı arasında yapıldı.
*I. Murat savaş alnında şehit oldu.
*Bu savaşta korkutma amaçlı ilk kez top kullanıldı.
Teşkilatlanma Çalışmaları Yapıldı
*“Ülke padişahın ve oğullarınındır.” anlayışı getirilerek veraset sistemi değiştirilmiştir.
*İlk kez sultan unvanı kullanılmıştır.
*Divan geliştirildi. Kazasker defterdar ve sadrazam makamları oluşturuldu.
*Topçu ocağı kuruldu.
*İlk mali teşkilat kuruldu.
*Rumeli Beylerbeyliği kuruldu.
Yıldırım Bayezid
*Anadolu Türk siyasi birliği büyük oranda kuruldu.
*Kütahya merkez olarak Anadolu Beylerbeyliği kuruldu.
İstanbul Kuşatıldı.
*1391’de ilk kez kuşatıldı ve başarısız oldu.
*1395’de ikinci kuşatma sırasında Niğbolu Savaşı başladı ve Bulgaristan alındı. Bu savaş sonunda halife Yıldırım Bayezid’e unvan verdi.
*1397’de Anadolu Hisarı yaptırıldı.
*1401’deki Timur tehlikesi nedeniyle kuşatma kaldırıldı.
Bizans ile Antlaşma
*Bizans’ta Türk mahallesi kurulacak.
*Davalara kadılar bakacak
*Bizans Osmanlı’ya vergi verecek.
Ankara Savaşı
Nedeni
*Timur ile Yıldırım Bayezid arasında ki çekişme
*Timur’un beyleri kışkırtması
*Timur’un Çin seferi öncesi güçlü birlet bırakmak istememsi
*Yıldırım Bayezid’e sığınan beylerin geri verilmemesi
*Timur’un yaptığı Sivas katliyamı
Sonuçları
*Karahıtayların taraf değiştirmesi gibi nedenlerden dolayı Osmanlı savaşı kaybetmiştir.
*Fetret Devri başlamıştır.
*Osmanlı Devleti dağılma tehlikesi geçirdi.
*İstanbul’un alınması 50 yıl kadar gecikti.
*Anadolu Türk siyasi birliği bozuldu.
*Balkanlarda ilerleme durmasına rağmen İskan Politikası sayesinde toprak kaybı yaşanmamıştır.
*Germiyanoğulları’ndan çeyiz olarak Kütahya çevresi alındı.
*Hamitoğulları’ndan para karşılığı Isparta alındı.
*Ankara ahilerden alındı.
Sazlıdere Savaşı
*Osmanlı ile Bizans arasında yapıldı.
*Edirne fethedildi ve başken yapıldı.
*Bizans’ın batı ile olan bağlantısı kesildi.
Sırpsındığı Savaşı
*Haçlılarla yapılan ilk savaştır.
*Bulgaristan vergiye bağlandı.
Çirmen Savaşı
*Sırplar ile yapıldı.
*Sırplar vergiye bağlandı.
Ploşnik Savaşı
*Osmanlı’nın
Balkanlarda yenildiği ilk savaştır. Kosova Savaşı
*Haçlı ile Osmanlı arasında yapıldı.
*I. Murat savaş alnında şehit oldu.
*Bu savaşta korkutma amaçlı ilk kez top kullanıldı.
Teşkilatlanma Çalışmaları Yapıldı
*“Ülke padişahın ve oğullarınındır.” anlayışı getirilerek veraset sistemi değiştirilmiştir.
*İlk kez sultan unvanı kullanılmıştır.
*Divan geliştirildi. Kazasker
defterdar ve sadrazam makamları oluşturuldu. *Topçu ocağı kuruldu.
*İlk mali teşkilat kuruldu.
*Rumeli Beylerbeyliği kuruldu.
Yıldırım Bayezid
*Anadolu Türk siyasi birliği büyük oranda kuruldu.
*Kütahya merkez olarak Anadolu Beylerbeyliği kuruldu.
İstanbul Kuşatıldı.
*1391’de ilk kez kuşatıldı ve başarısız oldu.
*1395’de ikinci kuşatma sırasında Niğbolu Savaşı başladı ve Bulgaristan alındı. Bu savaş sonunda halife Yıldırım Bayezid’e unvan verdi.
*1397’de Anadolu Hisarı yaptırıldı.
*1401’deki Timur tehlikesi nedeniyle kuşatma kaldırıldı.
Bizans ile Antlaşma
*Bizans’ta Türk mahallesi kurulacak.
*Davalara kadılar bakacak
*Bizans Osmanlı’ya vergi verecek.
Ankara Savaşı
Nedeni
*Timur ile Yıldırım Bayezid arasında ki çekişme
*Timur’un beyleri kışkırtması
*Timur’un Çin seferi öncesi güçlü birlet bırakmak istememsi
*Yıldırım Bayezid’e sığınan beylerin geri verilmemesi
*Timur’un yaptığı Sivas katliyamı
Sonuçları
*Karahıtayların taraf değiştirmesi gibi nedenlerden dolayı Osmanlı savaşı kaybetmiştir.
*Fetret Devri başlamıştır.
*Osmanlı Devleti dağılma tehlikesi geçirdi.
*İstanbul’un alınması 50 yıl kadar gecikti.
*Anadolu Türk siyasi birliği bozuldu.
*Balkanlarda ilerleme durmasına rağmen İskan Politikası sayesinde toprak kaybı yaşanmamıştır.
Çelebi Mehmet
*Anadolu Türk siyasi birliği sağlanmaya çalıştı. Bu nedenle devletin ikinci kurucusu sayılır.
*Eflak Osmanlı’ya geçmiştir.
*Şeyh Bedreddin isyanı bastırıldı. Osmanlıda ki ilk dini ve sosyal içerikli isyandır.
*Mustafa Çelebi isyanı baş gösterdi ve Bizans’a sığındı.
*Culus uygulaması başladı.
*Yeniçerilerin çıkardığı Buçuktepe İsyanı bastırıldı.
*İlk defa devşirme sistemi uygulandı.
*Devlet adamları yetiştirmek amacıyla Enderun Okulları açıldı.
II. Murat
*Mustafa Çelebi isyanı yeniden ortaya çıktı ve bastırıldı.
*Şehzade Mustafa isyanı bastırıldı.
*Anadolu Türk siyasi birliği sağlanmaya çalışıldı.
*Yanya Selanik Güney Arnavutluk Venediklerden alındı.
*Haçlılarla mücadele edildi ve başarısız olundu.
Edirne – Segedin Antlaşması
*Macarlarla yapıldı.
*Bulgaristan’ın Osmanlıya bağlı olduğu kabul edilecek
*Sırp krallığı yeniden kurulacak ve Osmanlı’ya vergi verecek.
*Bu antlaşma Balkanlar’da Osmanlı aleyhine yapılmış ilk anlatmadır.
Varna Savaşı
*Osmanlı’nın tahtına çocuk yaşta bir padişahın çıkması ve bunu Haçlıların bunu fırsat bilmesi üzerine çıkmıştır.
*Osmanlı Devleti kazanmıştır.
Kosova Savaşı
Nedeni
*Varna’nın intikamını almak
*Osmanlı’yı Balkanlardan atmak
Sonuçları
*Haçlılar yenildi.
*Balkanlar Osmanlı hâkimiyetine girdi.
*Osmanlı taarruza Haçlılar savunmaya geçmiştir.
*Bizans’ın Avrupa’dan yardım alma ümitleri son buldu.
*Anadolu Türk siyasi birliği sağlanmaya çalıştı. Bu nedenle devletin ikinci kurucusu sayılır.
*Eflak
Osmanlı’ya geçmiştir. *Şeyh Bedreddin isyanı bastırıldı. Osmanlıda ki ilk dini ve sosyal içerikli isyandır.
*Mustafa Çelebi isyanı baş gösterdi ve Bizans’a sığındı.
*Culus uygulaması başladı.
*Yeniçerilerin çıkardığı Buçuktepe İsyanı bastırıldı.
*İlk defa devşirme sistemi uygulandı.
*Devlet adamları yetiştirmek amacıyla Enderun Okulları açıldı.
II. Murat
*Mustafa Çelebi isyanı yeniden ortaya çıktı ve bastırıldı.
*Şehzade Mustafa isyanı bastırıldı.
*Anadolu Türk siyasi birliği sağlanmaya çalışıldı.
*Yanya
Selanik Güney Arnavutluk Venediklerden alındı. *Haçlılarla mücadele edildi ve başarısız olundu.
Edirne – Segedin Antlaşması
*Macarlarla yapıldı.
*Bulgaristan’ın Osmanlıya bağlı olduğu kabul edilecek
*Sırp krallığı yeniden kurulacak ve Osmanlı’ya vergi verecek.
*Bu antlaşma Balkanlar’da Osmanlı aleyhine yapılmış ilk anlatmadır.
Varna Savaşı
*Osmanlı’nın tahtına çocuk yaşta bir padişahın çıkması ve bunu Haçlıların bunu fırsat bilmesi üzerine çıkmıştır.
*Osmanlı Devleti kazanmıştır.
Kosova Savaşı
Nedeni
*Varna’nın intikamını almak
*Osmanlı’yı Balkanlardan atmak
Sonuçları
*Haçlılar yenildi.
*Balkanlar Osmanlı hâkimiyetine girdi.
*Osmanlı taarruza
Haçlılar savunmaya geçmiştir. *Bizans’ın Avrupa’dan yardım alma ümitleri son buldu.
|
Osmanlı Yükselme Dönemi
II. Mehmed * İlk altın para bastırıldı. * Kardeş katlini onaylayan yasa çıkarıldı. (Fatih Kanunnamesi) * Balkanlarda Mora Eflak Boğdan Sırbistan Bosna ve Hersek alındı. * Kırım alınarak Karadeniz Türk gölü haline geldi. * Ege Akdeniz Adriyatik ve Karadeniz adaları fethedildi. * Amasra İsfendiyaroğulları ve Trabzon Rum İmparatorluğu fethedildi. Sebebi ise Karadeniz’i Türkleştirmek ve ticaret yollarını ele geçirmektir. * Karamanoğulları’na sefer düzenlendi. Konya ve Karaman alındı. * Hicaz su yolları ve Dulkadiroğulları sorunu nedeni ile Memluk ilişlileri bozuldu. İstanbul’un Fethi: Osmanlı’nın Hazırları: * Rumeli Hisarı yaptırıldı. * Balkanlar ve Anadolu’da antlaşmalar yapıldı. * Büyük toplar döktürüldü. * Donanma geliştirildi. * Balkanlara yedek kuvvetler gönderildi. * Tekerlekli kuleler yaptırıldı. Bizans’ın Hazırları: * Katolik ve Ortodoksların bileşmesi teklifini kabul etti. * Surlar onarıldı. * Yiyecek stokları yapıldı. * Haliç’in girişi zincirlendi. * Bizans papadan yardım istedi. Fethin Türk Tarihi Açısından Sonuçları: * İstanbul başkent yapıldı. * Osmanlı yükselişe geçti. * Osmanlı imparatorluk konumuna geldi. * Osmanlı toprak bütünlüğü sağlandı. * Boğazlar Osmanlı hâkimiyetine geçti. Fethin Dünya Tarihi Açısından Sonuçları: * Bizans yıkıldı. * Yeniçağ başladı. * İtalya’ya kaçan bilim adamları Rönesans’ın başlamasına neden oldu. * Coğrafi Keşiflerin başlamasına yol açtı. * Fatih İstanbul’un fethinden sonra Ortodoksları serbest bırakarak Hıristiyan birliğini parçalamayı amaçlamıştır. Otlukbeli Savaşı: * Akkoyunlu Devleti yıkılışa geçti. * Doğu Anadolu’da Osmanlı hâkimiyeti pekişti. Venedik’le Yapılan İstanbul Antlaşması: * İstanbul’da Venedik elçi bulundurabilecek. * Venedikliler kendi davalarına kendi bakabilecek. * Venedik Osmanlı’da rahatça ticaret yapabilecek. * Venedik Osmanlı’ya vergi ödeyecek. |
|
II. Beyazıt
* Osmanlı’nın yükselişi bir süre duraklamıştır.
* Cem Sultan Olayı meydana geldi.
* Endülüs’teki Müslümanlara yardım edildi.
* Boğdan seferi düzenlenmiş ve Boğdan üzerine kesin hâkimiyet sağlanmıştır. Balkanlarda Kırım’ın karadan bağlantısı sağlanmıştır.
* Şahkulu İsyanı çıkmış ve güçlükle bastırılmıştır.
Osmanlı – Memlük Savaşı
* Memlukluların Cem Sultan’ı desteklemesi
* Memlukluların Dulkadiroğulları ve Ramazanoğulları’nı desteklemesi
* Uzun süren savaşlar sonucunda iki tarafta başarılı olamadı.
Osmanlı – Venedik Savaşı
* Venediklilerin Mora halkını kışkırtması üzerine başlamıştır.
* Osmanlı Modan Koron Navarın ve İnebahtı’yı almıştır.
Yavuz Sultan Selim
Çaldıran Savaşı
Nedenleri:
* Safaviler Şii politikası
* İki taraf arasındaki üstünlük mücadelesi
* Yavuz’un Anadolu’daki dini ve siyasi birliği sağlama düşüncesi
* Yavuz’un doğu ticaret yolunu egemenlik altına almak istemesi
Sonuçları:
* Safaviler yenildi ve bir süre için tehtit oluşturmaktan çıktılar.
* Doğu Anadolu Osmanlı Denetimine girdi.
* Tebriz-Halep Tebriz-Bursa Osmanlı hakimiyetine girdi.
Turnadağ Savaşı
* Dulkadiroğulları yıkıldı. Anadolu’da Türk siyasi birliği sağlandı.
* Maraş ve Elbistan Osmanlı hâkimiyetine girdi.
* Osmanlı ile Memluklular komşu hale geldi.
Osmanlı Memluk Savaşı
Nedenleri:
* Yavuz’un Türk-İslam dünyası liderliğini ele geçirmek istemesi.
* Fatih’ten süregelen sorunlara son verilmek istenmesi
* Memlukluların Dulkadiroğulları ve Ramazanoğullarını denetim altına almak istemesi
* Memlüklülerin Safevi ittifakı
* Yavuz’un Baharat Yolunu denetim altına almak istemesi
* Mercidabık ve Ridaniye Savaşları ile Memlüklüler yıkıldı.
Sonuçları:
* Mısır Suriye Filistin Hicaz Osmanlı hâkimiyetine girdi.
* Hilafet Osmanlıya geçti.
* Osmanlı teokratik özellik kazandı.
* Venediklilerin Kıbrıs için ödediği vergi Osmanlıya geçti.
* Türk-İslam liderliği Osmanlı’ya geçti.
* Kutsal emanetler İstanbul’a getirildi.
* Osmanlı’nın yükselişi bir süre duraklamıştır.
* Cem Sultan Olayı meydana geldi.
* Endülüs’teki Müslümanlara yardım edildi.
* Boğdan seferi düzenlenmiş ve Boğdan üzerine kesin hâkimiyet sağlanmıştır. Balkanlarda Kırım’ın karadan bağlantısı sağlanmıştır.
* Şahkulu İsyanı çıkmış ve güçlükle bastırılmıştır.
Osmanlı – Memlük Savaşı
* Memlukluların Cem Sultan’ı desteklemesi
* Memlukluların Dulkadiroğulları ve Ramazanoğulları’nı desteklemesi
* Uzun süren savaşlar sonucunda iki tarafta başarılı olamadı.
Osmanlı – Venedik Savaşı
* Venediklilerin Mora halkını kışkırtması üzerine başlamıştır.
* Osmanlı Modan
Koron Navarın ve İnebahtı’yı almıştır. Yavuz Sultan Selim
Çaldıran Savaşı
Nedenleri:
* Safaviler Şii politikası
* İki taraf arasındaki üstünlük mücadelesi
* Yavuz’un Anadolu’daki dini ve siyasi birliği sağlama düşüncesi
* Yavuz’un doğu ticaret yolunu egemenlik altına almak istemesi
Sonuçları:
* Safaviler yenildi ve bir süre için tehtit oluşturmaktan çıktılar.
* Doğu Anadolu Osmanlı Denetimine girdi.
* Tebriz-Halep
Tebriz-Bursa Osmanlı hakimiyetine girdi. Turnadağ Savaşı
* Dulkadiroğulları yıkıldı. Anadolu’da Türk siyasi birliği sağlandı.
* Maraş ve Elbistan Osmanlı hâkimiyetine girdi.
* Osmanlı ile Memluklular komşu hale geldi.
Osmanlı Memluk Savaşı
Nedenleri:
* Yavuz’un Türk-İslam dünyası liderliğini ele geçirmek istemesi.
* Fatih’ten süregelen sorunlara son verilmek istenmesi
* Memlukluların Dulkadiroğulları ve Ramazanoğullarını denetim altına almak istemesi
* Memlüklülerin Safevi ittifakı
* Yavuz’un Baharat Yolunu denetim altına almak istemesi
* Mercidabık ve Ridaniye Savaşları ile Memlüklüler yıkıldı.
Sonuçları:
* Mısır
Suriye Filistin Hicaz Osmanlı hâkimiyetine girdi. * Hilafet Osmanlıya geçti.
* Osmanlı teokratik özellik kazandı.
* Venediklilerin Kıbrıs için ödediği vergi Osmanlıya geçti.
* Türk-İslam liderliği Osmanlı’ya geçti.
* Kutsal emanetler İstanbul’a getirildi.
Kanuni Sultan Süleyman
* Belgrat fethedildi. Orta Avrupa’daki fetihlerde üst olarak kullanıldı.
İç İsyanlar
* Canberdi Gazali İsyanı (Mısır’da)
* Ahmet Paşa İsyanı (Mısır’da)
* Kalenderoğlu İsyanı (Anadolu’da)
* Babazinnun İsyanı (Anadolu’da)
Mohaç Meydan Savaşı
Nedenleri:
* Fransa Kralı Şarlken’in Avusturya’ya esir düşmesi
* Macarların Avusturya’ya güvenerek saldırgan bir tutum izlemeleri
Sonuçları:
* Fransız kralı serbest bırakıldı.
* Macaristan Osmanlı denetimine girdi.
Osmanlı-Avusturya İlişkileri:
I. Viyana Kuşatması
* Kuşatıldı ancak alınamadı.
Alınamama Nedenleri:
* Kış mevsiminin yaklaşmış olması
* Yiyecek stoklarının yetersiz olması
* Viyana’nın savunmaya elverişli olması
Alman Seferi
* Avusturya’nın Budin’i kuşatması üzerine Kanuni sefere çıktı. Yapılan İstanbul Antlaşması ile: Avusturya arşidükü Osmanlı sadrazamına eşit duruma geldi. Avusturya bu antlaşma ile Osmanlı’nın siyasi üstünlüğünü kabul etmiştir.
Zigetvar Seferi
* Kanuni’nin katıldığı son seferdir. Savaş devam ederken Kanuni yaşamını yitirmiştir.
Osmanlı-Fransız İlişkileri:
Kapitülasyonlar
Veriliş Nedeni:
* Hıristiyan birliğini parçalamak
* Akdeniz ticaretini canlandırmak
Maddeleri:
* Fransızlar Osmanlı karasularında rahatça ticaret yapabilecekler.
* Fransızlara gümrük indirimi uygulanacak.
* Fransızlar arasındaki davalara Fransızlar; Türklerle Fransızlar arasındaki davalara Türkler bakacak.
* Aynı haklara iki devlette sahip olacak.
* Antlaşma iki hükümdarın hayatta olduğu sürece devam edecek.
Not: Kapitülasyonlar I. Mahmut döneminde sürekli hale getirildi. Osmanlı’nın güçlü olduğu dönemle lehine olan kapitülasyonlar; Osmanlı zayıfladıktan sonra aleyhine dönmüştür.
Osmanlı-İran İlişkileri:
Amasya Antlaşması
* Kanuni’nin düzenlediği 3 sefer sonunda imzalanmıştır.
* Osmanlı ile İran arasındaki ilk resmi antlaşmadır.
Sonuçları:
* Bağdat Erivan Tebriz ve Doğu Anadolu Osmanlı’ya geçti.
* Osmanlı sınırı Basra Körfezine ulaştı.
Denizlerdeki Gelişmeler:
* Rodos fethedildi ve Ege Denizinin güvenliği sağlandı.
* Cezayir hâkimiyet altına alındı.
* Trablusgarp fethedildi.
* Cerbe Deniz Savaşı yapıldı. Haçlılar yenildi ve Cerbe adası alındı.
* Malta kuşatıldı ama alınamadı.
Preveze Deniz Savaşı
* Akdeniz’de Türklerin güçlenmesi üzerine Haçlılarla yapıldı.
* Osmanlı savaşı kazandı.
* Akdeniz Türk denizi oldu.
Hint Deniz Seferi:
Nedenleri:
* Akdeniz ticaretini canlandırmak
* Hindistan’daki Müslümanlara yardım götürmek
* Kanuni’nin Hint deniz yoluna hâkim olma isteği
Not: Dört sefer düzenlenmiş; ancak istenen başarı elde edilememiştir.
Başarısızlık Nedenleri:
* Osmanlı donanmasının açık denizlere dayanıksız olması
* Karadan yeterli desteğin alınamaması
* Seferlere gereken önemin verilememesi
Sonuçları:
* Hint deniz yoluna egemen olunamadı.
* Habeşistan’ın bir kısmı Yemen ve Aden alındı.
* Kızıl Deniz Türk denizi oldu.
Not: Bu seferler sırasında Piri Reis Kitab-ı Bahriye; Seydi Ali Reis ise Mirat-ül Memalik adlı eseri yazmıştır.
* Belgrat fethedildi. Orta Avrupa’daki fetihlerde üst olarak kullanıldı.
İç İsyanlar
* Canberdi Gazali İsyanı (Mısır’da)
* Ahmet Paşa İsyanı (Mısır’da)
* Kalenderoğlu İsyanı (Anadolu’da)
* Babazinnun İsyanı (Anadolu’da)
Mohaç Meydan Savaşı
Nedenleri:
* Fransa Kralı Şarlken’in Avusturya’ya esir düşmesi
* Macarların Avusturya’ya güvenerek saldırgan bir tutum izlemeleri
Sonuçları:
* Fransız kralı serbest bırakıldı.
* Macaristan Osmanlı denetimine girdi.
Osmanlı-Avusturya İlişkileri:
I. Viyana Kuşatması
* Kuşatıldı ancak alınamadı.
Alınamama Nedenleri:
* Kış mevsiminin yaklaşmış olması
* Yiyecek stoklarının yetersiz olması
* Viyana’nın savunmaya elverişli olması
Alman Seferi
* Avusturya’nın Budin’i kuşatması üzerine Kanuni sefere çıktı. Yapılan İstanbul Antlaşması ile: Avusturya arşidükü
Osmanlı sadrazamına eşit duruma geldi. Avusturya bu antlaşma ile Osmanlı’nın siyasi üstünlüğünü kabul etmiştir. Zigetvar Seferi
* Kanuni’nin katıldığı son seferdir. Savaş devam ederken Kanuni yaşamını yitirmiştir.
Osmanlı-Fransız İlişkileri:
Kapitülasyonlar
Veriliş Nedeni:
* Hıristiyan birliğini parçalamak
* Akdeniz ticaretini canlandırmak
Maddeleri:
* Fransızlar Osmanlı karasularında rahatça ticaret yapabilecekler.
* Fransızlara gümrük indirimi uygulanacak.
* Fransızlar arasındaki davalara Fransızlar; Türklerle Fransızlar arasındaki davalara Türkler bakacak.
* Aynı haklara iki devlette sahip olacak.
* Antlaşma iki hükümdarın hayatta olduğu sürece devam edecek.
Not: Kapitülasyonlar I. Mahmut döneminde sürekli hale getirildi. Osmanlı’nın güçlü olduğu dönemle lehine olan kapitülasyonlar; Osmanlı zayıfladıktan sonra aleyhine dönmüştür.
Osmanlı-İran İlişkileri:
Amasya Antlaşması
* Kanuni’nin düzenlediği 3 sefer sonunda imzalanmıştır.
* Osmanlı ile İran arasındaki ilk resmi antlaşmadır.
Sonuçları:
* Bağdat
Erivan Tebriz ve Doğu Anadolu Osmanlı’ya geçti. * Osmanlı sınırı Basra Körfezine ulaştı.
Denizlerdeki Gelişmeler:
* Rodos fethedildi ve Ege Denizinin güvenliği sağlandı.
* Cezayir hâkimiyet altına alındı.
* Trablusgarp fethedildi.
* Cerbe Deniz Savaşı yapıldı. Haçlılar yenildi ve Cerbe adası alındı.
* Malta kuşatıldı ama alınamadı.
Preveze Deniz Savaşı
* Akdeniz’de Türklerin güçlenmesi üzerine Haçlılarla yapıldı.
* Osmanlı savaşı kazandı.
* Akdeniz Türk denizi oldu.
Hint Deniz Seferi:
Nedenleri:
* Akdeniz ticaretini canlandırmak
* Hindistan’daki Müslümanlara yardım götürmek
* Kanuni’nin Hint deniz yoluna hâkim olma isteği
Not: Dört sefer düzenlenmiş; ancak istenen başarı elde edilememiştir.
Başarısızlık Nedenleri:
* Osmanlı donanmasının açık denizlere dayanıksız olması
* Karadan yeterli desteğin alınamaması
* Seferlere gereken önemin verilememesi
Sonuçları:
* Hint deniz yoluna egemen olunamadı.
* Habeşistan’ın bir kısmı
Yemen ve Aden alındı. * Kızıl Deniz Türk denizi oldu.
Not: Bu seferler sırasında Piri Reis Kitab-ı Bahriye; Seydi Ali Reis ise Mirat-ül Memalik adlı eseri yazmıştır.
Sokullu Mehmet Paşa Dönemi:
* Kanuni II. Selim ve III. Murat döneminde sadrazamlık yapmıştır.
* Sakız Adası alınarak Batı Anadolu’nun güvenliği sağlandı.
* Avusturya ile antlaşma yapılarak bir süre barış sağlandı.
* Tunus egemenlik altına alındı.
* Lehistan bir süre için Osmanlı himaye altına alındı.
* İspanyollar Vadi’s Seyl savaşında yenilgiye uğratılarak Fas himaye altına alındı.
* İngiltere ve Hollanda’ya kapitülasyonlar verildi.
Kıbrıs’ın Fethi:
Nedenleri:
* Jeopolitik konumu
* Venediklilerin korsanlık faaliyetleri
* Venediklilerin vergilerini ödememeleri
Sonuçları:
* Doğu Akdeniz’in güvenliği sağlandı.
* İnebahtı Deniz savaşına neden oldu.
İnebahtı Deniz Savaşı:
* Haçlılar Osmanlı donanmasının büyük kısmını yok ettiler.
* Altı ay içinde yenilenen donanma haçlıları yendi.
Kanal Projeleri:
Don-Volga Kanal Projesi
* İran ile yapılan savaşlarda donanmadan faydalanmak
* İpek yolu ticaretini canlandırmak
* Rusya’nın güneye inmesini engellemek
* Orta Asya Türkleriyle bağlantıya geçmek
* Rus saldırıları ve Kırım Hanlığının yeterince destek vermemesi
Süveyş Kanalı
* Akdeniz ticaretini canlandırmak
* Güney Asya ile bağlantı kurmak
* Hint Deniz ticaret yolunu denetlemek
Not: Başarılı olunamadı. Daha sonra Fransızlar tarafından açıldı.
* Kanuni
II. Selim ve III. Murat döneminde sadrazamlık yapmıştır. * Sakız Adası alınarak Batı Anadolu’nun güvenliği sağlandı.
* Avusturya ile antlaşma yapılarak bir süre barış sağlandı.
* Tunus egemenlik altına alındı.
* Lehistan bir süre için Osmanlı himaye altına alındı.
* İspanyollar Vadi’s Seyl savaşında yenilgiye uğratılarak Fas himaye altına alındı.
* İngiltere ve Hollanda’ya kapitülasyonlar verildi.
Kıbrıs’ın Fethi:
Nedenleri:
* Jeopolitik konumu
* Venediklilerin korsanlık faaliyetleri
* Venediklilerin vergilerini ödememeleri
Sonuçları:
* Doğu Akdeniz’in güvenliği sağlandı.
* İnebahtı Deniz savaşına neden oldu.
İnebahtı Deniz Savaşı:
* Haçlılar
Osmanlı donanmasının büyük kısmını yok ettiler. * Altı ay içinde yenilenen donanma haçlıları yendi.
Kanal Projeleri:
Don-Volga Kanal Projesi
* İran ile yapılan savaşlarda donanmadan faydalanmak
* İpek yolu ticaretini canlandırmak
* Rusya’nın güneye inmesini engellemek
* Orta Asya Türkleriyle bağlantıya geçmek
* Rus saldırıları ve Kırım Hanlığının yeterince destek vermemesi
Süveyş Kanalı
* Akdeniz ticaretini canlandırmak
* Güney Asya ile bağlantı kurmak
* Hint Deniz ticaret yolunu denetlemek
Not: Başarılı olunamadı. Daha sonra Fransızlar tarafından açıldı.
OSMANLI DURAKLAMA DÖNEMİ
Duraklama Nedenleri:
İç Nedenleri:
* Merkezi yönetimin bozulması
* Ordu ve donanmanın bozulması
* Ekonominin bozulması
* Eğitim sisteminin bozulması
* Sosyal alandaki bozukluklar
Dış Nedenler:
* İmparatorluğun doğal sınırlara ulaşması
* Avrupa’nın yaptığı saldırılar
* Avrupa’nın bilim ve teknikte ilerlemesi
* Avrupa’nın yaptığı coğrafik keşifler ve kazandığı kapitülasyonlar
Osmanlı İran Savaşları
1577–1590 Savaşları
* İran’ın taht mücadelesi içinde olmasından yararlanmak isteyen Osmanlı’nın doğu sınırını güvence altına almak istemesi nedeniyle savaş yapılmıştır.
* Ferhat Paşa Antlaşması imzalanmıştır.
Ferhan Paşa Antlaşması
* Azerbaycan Gürcistan Doğistan ve Luristan Osmanlıya verildir
* Osmanlı devleti doğudaki en geniş sınırlara ulaştı.
1603–1611 Savaşları
* Osmanlı’nın Avusturya ile savaşması ve Osmanlı’nın Celali isyanlarla uğraşması nedeniyle İran tarafından başlatılmıştır.
* İran savaşı kazandı ve Nasuh Paşa Antlaşması yapıldı.
Nasuh Paşa Antlaşması
* Ferhat Paşa ile alınan yerler İran’a teslim edilmiştir.
1617–1618 Savaşları
* İran’ın ödemesi gereken vergiyi ödememesi üzerine çıktı.
* Serav Antlaşması yapıldı ve İran vergi ödemeyi kabul etti.
1626–1639 Savaşları
* İran’ın Bağdat’ı ele geçirmesi üzerine Osmanlı sefere çıkmış ve İran’ın isteği üzerine Kasr-ı Şirin Antlaşması yapıldı.
Kasr-ı Şirin Atlaşması
* Bağdat Osmanlıya geri verilecek
* Revan ve Azerbaycan Osmanlıya bırakıldı.
* Zagros Dağları sınır kabul edildi.
* Çizilen sınır günümüz sınırlarına yakındır.
Osmanlı Venedik Savaşları
Girit’in Fethi
* 24 yıl sürmüştür.
* Kuşatmanın uzun sürmesi Osmanlı’nın ekonomisinin bozulmasına neden olmuştur.
Osmanlı Lehistan Savaşları
Hotin Seferi
* Lehistan’ın Eflak-Boğdan’ın iç işlerine karışması
* Genç Osman Yeniçerilere güvenmediği için seferi kısa süre sona erdirmiştir.
Hotin Antlaşması
* Boğdan Osmanlı’ya geçti.
* Lehistan Osmanlı’nın iç işlerine karışmayacak.
1672–1676 Savaşları
* Lehistan’ın Kazaklara saldırması üzerine savaş yapılmıştır.
Bucaş Antlaşması
* Podolya Osmanlıya geçti.
* Lehistan vergiye bağlandı.
* Bu antlaşma ile Osmanlı en geniş sınırlara ulaşmıştır.
Osmanlı Rus Savaşları
* Rusya’nın Kazaklara saldırması üzerine Osmanlı sefere çıktı.
* Çehrin Kalesi Bahçesaray Antlaşması ile alındı.
Duraklama Nedenleri:
İç Nedenleri:
* Merkezi yönetimin bozulması
* Ordu ve donanmanın bozulması
* Ekonominin bozulması
* Eğitim sisteminin bozulması
* Sosyal alandaki bozukluklar
Dış Nedenler:
* İmparatorluğun doğal sınırlara ulaşması
* Avrupa’nın yaptığı saldırılar
* Avrupa’nın bilim ve teknikte ilerlemesi
* Avrupa’nın yaptığı coğrafik keşifler ve kazandığı kapitülasyonlar
Osmanlı İran Savaşları
1577–1590 Savaşları
* İran’ın taht mücadelesi içinde olmasından yararlanmak isteyen Osmanlı’nın
doğu sınırını güvence altına almak istemesi nedeniyle savaş yapılmıştır. * Ferhat Paşa Antlaşması imzalanmıştır.
Ferhan Paşa Antlaşması
* Azerbaycan
Gürcistan Doğistan ve Luristan Osmanlıya verildir * Osmanlı devleti doğudaki en geniş sınırlara ulaştı.
1603–1611 Savaşları
* Osmanlı’nın Avusturya ile savaşması ve Osmanlı’nın Celali isyanlarla uğraşması nedeniyle İran tarafından başlatılmıştır.
* İran savaşı kazandı ve Nasuh Paşa Antlaşması yapıldı.
Nasuh Paşa Antlaşması
* Ferhat Paşa ile alınan yerler İran’a teslim edilmiştir.
1617–1618 Savaşları
* İran’ın ödemesi gereken vergiyi ödememesi üzerine çıktı.
* Serav Antlaşması yapıldı ve İran vergi ödemeyi kabul etti.
1626–1639 Savaşları
* İran’ın Bağdat’ı ele geçirmesi üzerine Osmanlı sefere çıkmış ve İran’ın isteği üzerine Kasr-ı Şirin Antlaşması yapıldı.
Kasr-ı Şirin Atlaşması
* Bağdat Osmanlıya geri verilecek
* Revan ve Azerbaycan Osmanlıya bırakıldı.
* Zagros Dağları sınır kabul edildi.
* Çizilen sınır günümüz sınırlarına yakındır.
Osmanlı Venedik Savaşları
Girit’in Fethi
* 24 yıl sürmüştür.
* Kuşatmanın uzun sürmesi Osmanlı’nın ekonomisinin bozulmasına neden olmuştur.
Osmanlı Lehistan Savaşları
Hotin Seferi
* Lehistan’ın Eflak-Boğdan’ın iç işlerine karışması
* Genç Osman Yeniçerilere güvenmediği için seferi kısa süre sona erdirmiştir.
Hotin Antlaşması
* Boğdan Osmanlı’ya geçti.
* Lehistan
Osmanlı’nın iç işlerine karışmayacak. 1672–1676 Savaşları
* Lehistan’ın Kazaklara saldırması üzerine savaş yapılmıştır.
Bucaş Antlaşması
* Podolya Osmanlıya geçti.
* Lehistan vergiye bağlandı.
* Bu antlaşma ile Osmanlı en geniş sınırlara ulaşmıştır.
Osmanlı Rus Savaşları
* Rusya’nın Kazaklara saldırması üzerine Osmanlı sefere çıktı.
* Çehrin Kalesi Bahçesaray Antlaşması ile alındı.
Osmanlı Avusturya Savaşları
1593–1606 Savaşları
* Avusturya’nın Osmanlı sınır ihlali yapması
* 1596 yılında yapılan Haçova Savaşı kazanıldı. Ancak Doğuda ki İran tehdidi ve Celali İsyanlar nedeniyle Zitavatorok Antlaşması yapıldı.
Zitvatorok Antlaşması
* Eğri Kanije ve Estergon Kaleleri alındı.
* Avusturya vergiye bağlandı.
* Avusturya arşidükü Osmanlı padişahına denk sayılacaktı. Bu madde ile Osmanlı’nın siyasi üstünlüğü sona ermiştir.
1662–1664 Savaşları
* Avusturya’nın Erdel Beyliğini kışkırtması üzerine çıkmıştır.
Vasvar Antlaşması
* Uyvar ve Navigrat Kaleleri Osmanlıya Zirinvar ise Avusturya’ya bırakıldı.
* Osmanlı’nın duraklamada Avusturya’dan toprak kazandığı son antlaşmadır.
II. Viyana Kuşatması
* Avusturya’dan baskı gören Protestan Macarlar Osmanlıdan yardım istemesi üzerine başlamıştır.
Not: Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın Viyana’yı kuşattı ancak başarısız oldu.
Başarısızlığın Nedenleri:
* Kırım’ın desteğini çekmesi
* Lehistan’ın yardım ulaştırması
* Viyana’nın yağmalanmadan alınması için oyalanılması
Karlofça Antlaşması (1699)
* Banat Temeşvar hariç tüm Macaristan Avusturya’ya bırakılacak.
* Podolya ve Ukrayna Lehistana bırakılacak
* Dalmaçya kıyıları ve Mora Venedik’e bırakılacak
* Antlaşma 25 yıl geçerli olacak.
İstanbul Antlaşması (1700)
* Azak Kalesi Ruslara bırakıldı.
* Rusya İstanbul’da elçi bulundurabilecekti.
İki Antlaşmanın Önemleri:
* Osmanlı Devleti’nin büyük çapta toprak kaybettiği ilk antlaşmadır.
* Osmanlı topraklarının paylaşıldığı ilk uluslar arası antlaşmadır.
* Osmanlı bundan sonra kaybettiği toprakları geri alma politikasını izleyecektir.
* Osmanlı’nın Orta Avrupa’daki hâkimiyeti zayıflamıştır.
* Osmanlı Gerileme Dönemi başlamıştır.
* İstanbul Antlaşması ile Rusya Karadeniz’e inme fırsatı bulmuştur.
1593–1606 Savaşları
* Avusturya’nın Osmanlı sınır ihlali yapması
* 1596 yılında yapılan Haçova Savaşı kazanıldı. Ancak Doğuda ki İran tehdidi ve Celali İsyanlar nedeniyle Zitavatorok Antlaşması yapıldı.
Zitvatorok Antlaşması
* Eğri
Kanije ve Estergon Kaleleri alındı. * Avusturya vergiye bağlandı.
* Avusturya arşidükü
Osmanlı padişahına denk sayılacaktı. Bu madde ile Osmanlı’nın siyasi üstünlüğü sona ermiştir. 1662–1664 Savaşları
* Avusturya’nın Erdel Beyliğini kışkırtması üzerine çıkmıştır.
Vasvar Antlaşması
* Uyvar ve Navigrat Kaleleri Osmanlıya
Zirinvar ise Avusturya’ya bırakıldı. * Osmanlı’nın duraklamada Avusturya’dan toprak kazandığı son antlaşmadır.
II. Viyana Kuşatması
* Avusturya’dan baskı gören Protestan Macarlar
Osmanlıdan yardım istemesi üzerine başlamıştır. Not: Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın Viyana’yı kuşattı ancak başarısız oldu.
Başarısızlığın Nedenleri:
* Kırım’ın desteğini çekmesi
* Lehistan’ın yardım ulaştırması
* Viyana’nın yağmalanmadan alınması için oyalanılması
Karlofça Antlaşması (1699)
* Banat
Temeşvar hariç tüm Macaristan Avusturya’ya bırakılacak. * Podolya ve Ukrayna Lehistana bırakılacak
* Dalmaçya kıyıları ve Mora Venedik’e bırakılacak
* Antlaşma 25 yıl geçerli olacak.
İstanbul Antlaşması (1700)
* Azak Kalesi Ruslara bırakıldı.
* Rusya
İstanbul’da elçi bulundurabilecekti. İki Antlaşmanın Önemleri:
* Osmanlı Devleti’nin büyük çapta toprak kaybettiği ilk antlaşmadır.
* Osmanlı topraklarının paylaşıldığı ilk uluslar arası antlaşmadır.
* Osmanlı bundan sonra kaybettiği toprakları geri alma politikasını izleyecektir.
* Osmanlı’nın Orta Avrupa’daki hâkimiyeti zayıflamıştır.
* Osmanlı Gerileme Dönemi başlamıştır.
* İstanbul Antlaşması ile Rusya
Karadeniz’e inme fırsatı bulmuştur. DURAKLAMA DÖNEMİ İSYANLARI
İstanbul İsyanları
* Kapıkulu askerlerinden olan Yeniçeriler tarafından çıkarılmışlardır.
* Bu isyanlar III. Murat II. Osman IV. Murat ve IV. Mehmet döneminde çıkmıştır.
Nedenleri:
* Devlet otoritesinin bozulması saray kadınlarının yönetime katılması
* Ocak devlet anlayışı yerine devlet ocak için anlayışının gelmesi
* Cülus ve ulufelerin ayarı düşük para ile ödenmesi
Çınar Vakası:
* IV. Mehmet zamanında 37 devlet adamının çınar ağaçlarına asılarak idam edilmesi olayıdır. Vaka-i Vakvakiye adıyla da anılır.
Not: Bu isyanlar rejime değil kişilere yöneliktir.
Celali İsyanlar
Nedenleri:
* Devlet otoritesinin ve tımar sisteminin bozulması
* Savaşların uzun sürmesi ve ekonominin bozulması
* Haçova savaşından kaçanların Anadolu’da eşkıyalık yapması
Sonuçları:
* Anadolu’nun güven ve asayişi bozuldu.
* Köylü toprağını terk ettiği için üretim azaldı.
* Vergi toplamada sorunlar ortaya çıktı.
* Kırsaldan şehirlere göçler başladı.
* Şehitlerin nüfusu arttı ve işsizlik ortaya çıktı.
Eyalet İsyanları
* Merkezden uzak yerlerde çıkmış isyanlardır.
* Kırım Yemen Erdel Eflak vb. yerlerde çıkmıştır.
Nedenleri:
* Merkezi otoritenin zayıflaması
* Devşirme kökenlilerin baskısı
* Vergilerin artırılması
* Osmanlı’dan ayrılma istekleri
Not: Merkezden uzakta oldukları için devlet otoritesini diğerleri kadar sarsmadılar.
Not: Milliyetçilik fikri gelişmediği için bağımsızlıkla sonuçlanmamıştır.
İstanbul İsyanları
* Kapıkulu askerlerinden olan Yeniçeriler tarafından çıkarılmışlardır.
* Bu isyanlar III. Murat
II. Osman IV. Murat ve IV. Mehmet döneminde çıkmıştır. Nedenleri:
* Devlet otoritesinin bozulması
saray kadınlarının yönetime katılması * Ocak devlet anlayışı yerine devlet ocak için anlayışının gelmesi
* Cülus ve ulufelerin ayarı düşük para ile ödenmesi
Çınar Vakası:
* IV. Mehmet zamanında 37 devlet adamının çınar ağaçlarına asılarak idam edilmesi olayıdır. Vaka-i Vakvakiye adıyla da anılır.
Not: Bu isyanlar rejime değil
kişilere yöneliktir. Celali İsyanlar
Nedenleri:
* Devlet otoritesinin ve tımar sisteminin bozulması
* Savaşların uzun sürmesi ve ekonominin bozulması
* Haçova savaşından kaçanların Anadolu’da eşkıyalık yapması
Sonuçları:
* Anadolu’nun güven ve asayişi bozuldu.
* Köylü toprağını terk ettiği için üretim azaldı.
* Vergi toplamada sorunlar ortaya çıktı.
* Kırsaldan şehirlere göçler başladı.
* Şehitlerin nüfusu arttı ve işsizlik ortaya çıktı.
Eyalet İsyanları
* Merkezden uzak yerlerde çıkmış isyanlardır.
* Kırım
Yemen Erdel Eflak vb. yerlerde çıkmıştır. Nedenleri:
* Merkezi otoritenin zayıflaması
* Devşirme kökenlilerin baskısı
* Vergilerin artırılması
* Osmanlı’dan ayrılma istekleri
Not: Merkezden uzakta oldukları için devlet otoritesini diğerleri kadar sarsmadılar.
Not: Milliyetçilik fikri gelişmediği için bağımsızlıkla sonuçlanmamıştır.
DURAKLAMA DÖNEMİ ISLAHATLARI
I. Ahmet
* Ekber ve Erşet usulü getirilerek veraset sistemi değiştirildi. Bu sistemde en yaşlı olan şehzade başa geçerdi. Böylece kardeş katli kısmen de olsa engellendi.
* Şehzadelerin sancağa çıkma usulü kaldırıldı.
* Dönemin sadrazamı Kuyucu Mustafa Paşa isyanları şiddet kullanarak bastırmıştır.
II. Osman
* Saray dışından evlendi.
* Şeyhülislamın fetva verme dışındaki yetkilerini kaldırdı.
* Yeniçeri ocağını kaldırmayı düşündüyse de öldürülerek başarısız olunmasına yol açıldı.
IV. Murat
* Yeniçeri asilerini yakalatıp idam ettirdi.
* İçki uyuşturucu ve sigarayı yasakladı.
* Kahvehaneleri kapattırdı.
* Gece sokağa çıkma yasağı getirtti.
* Tımarlı sipahilerin sayımını yaptırdı.
* Devlet kurumlarındaki bozulmaların nedenleri ve çözülmesi için yapılabilecekleri içerin Koçi Bey Risalesi’ni yaptırdı.
Tarhuncu Ahmet Paşa
* Devlete olan borçları tahsil ettirdi.
* Kısıtlamalar yaparak denk bütçe oluşturdu.
Köprülü Mehmet Paşa
* Sadrazam olmak için şu şartları öne sürdü:
— Saray çevresi yönetime karışmayacak
— Atamalarda tam yetkili olacak
— Hakkında şikâyet olursa savunması alınacak
* Ordu donanma ve ekonomide düzenlemeler yaptı.
Fazıl Ahmet Paşa
* Girit adası alındı.
* Bucaş Antlaşması yapıldı.
* Vasvar Antlaşması yapıldı.
Not: Bu isimler dışında; Koca Mustafa Paşa Fazıl Mustafa Paşa Amcazade Hüseyin Paşa da düzenlemeler yapmıştır.
Islahatların Genel Özellikleri
* Baskı ve şiddetle bastırıldı.
* Kişilere bağlı kalmış ve köklü olamamıştır.
* Yenilik karşıtları Yeniçeriler ulema ve saray çevresinin olumsuz tutumları yüzünden ıslahatlar başarısız olmuştur.
* Islahatlarda Avrupa örnek alınmamıştır.
I. Ahmet
* Ekber ve Erşet usulü getirilerek veraset sistemi değiştirildi. Bu sistemde en yaşlı olan şehzade başa geçerdi. Böylece kardeş katli kısmen de olsa engellendi.
* Şehzadelerin sancağa çıkma usulü kaldırıldı.
* Dönemin sadrazamı Kuyucu Mustafa Paşa isyanları şiddet kullanarak bastırmıştır.
II. Osman
* Saray dışından evlendi.
* Şeyhülislamın fetva verme dışındaki yetkilerini kaldırdı.
* Yeniçeri ocağını kaldırmayı düşündüyse de öldürülerek başarısız olunmasına yol açıldı.
IV. Murat
* Yeniçeri asilerini yakalatıp idam ettirdi.
* İçki
uyuşturucu ve sigarayı yasakladı. * Kahvehaneleri kapattırdı.
* Gece sokağa çıkma yasağı getirtti.
* Tımarlı sipahilerin sayımını yaptırdı.
* Devlet kurumlarındaki bozulmaların nedenleri ve çözülmesi için yapılabilecekleri içerin Koçi Bey Risalesi’ni yaptırdı.
Tarhuncu Ahmet Paşa
* Devlete olan borçları tahsil ettirdi.
* Kısıtlamalar yaparak denk bütçe oluşturdu.
Köprülü Mehmet Paşa
* Sadrazam olmak için şu şartları öne sürdü:
— Saray çevresi yönetime karışmayacak
— Atamalarda tam yetkili olacak
— Hakkında şikâyet olursa savunması alınacak
* Ordu
donanma ve ekonomide düzenlemeler yaptı. Fazıl Ahmet Paşa
* Girit adası alındı.
* Bucaş Antlaşması yapıldı.
* Vasvar Antlaşması yapıldı.
Not: Bu isimler dışında; Koca Mustafa Paşa
Fazıl Mustafa Paşa Amcazade Hüseyin Paşa da düzenlemeler yapmıştır. Islahatların Genel Özellikleri
* Baskı ve şiddetle bastırıldı.
* Kişilere bağlı kalmış ve köklü olamamıştır.
* Yenilik karşıtları
Yeniçeriler ulema ve saray çevresinin olumsuz tutumları yüzünden ıslahatlar başarısız olmuştur. * Islahatlarda Avrupa örnek alınmamıştır.
Gerileme Dönemi
* Karlofça ve Pasorofça Antlaşmları ile kaybedilen yerleri geri almak amacıyla faaliyetler yürütülmüştür.
Edirne Olayı
* Cebeci isyanı ile II. Mustafa tahttan indirildi ve III. Ahmet tahta çıktı.
* Rejime karşı değil şahıslara karşı yapılmıştır.
Osmanlı – Rus İlişkileri
Prut Savaşı
Nedenleri
* Rusya’nın İsveç kralını takip bahanesiyle sınır ihlallerinde bulunması
* Osmanlı’nın İstanbul Antlaşması ile kaybettiği toprakları ve hakları geri almak istemesi
Not: Baltacı Mehmet Paşa Yeniçerilere güvenmemesi üzerine Prut Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya göre Azak Kalesi geri alındı.
Not: Prut Savaşı ile Osmanlı’nın kaybettiği yerleri geri alma umudu doğmuştur.
Osmanlı – Venedik – Avusturya İlişkileri
1715 Osmanlı – Venedik Savaşları
Nedenleri
* Mora’nın Osmanlıdan yardım istemesi
* Venedik kışkırtması ile Karadağ’ın isyan etmesi
* Venedik’in Osmanlı ticaret gemilerine saldırması
Not: Osmanlı Mora’yı geri aldı; bunun sonucunda Avusturya ile yaptığı Petervaradin Savaşını kaybetti.
Pasorofça Antlaşması
Maddeleri
* Mora Osmanlı’ya; Dalmaçya kıyıları Venedik’e bırakıldı.
* Belgrad Temaşvar Kuzey Sırbistan; Avusturya’ya bırakıldı.
Önemi
* Osmanlının Orta Avrupa hakimiyeti son buldu.
* Osmanlı batıda savunmaya önem vermeye başladı.
* Lale Devri başladı.
Osmanlı – İran Savaşı
Nedenleri
* Osmanlını İran’ın iç karışıklıklarından faydalanılarak kayıpları telafi etmek istemesi
* Kafkaslardan Rusya’nın önünü kesmek istemesi
* İran’daki sunilere yardım edilmek istenmesi
İstanbul Antlaşması
* İran toprakları Osmanlı ile Rusya arasında paylaştırılacak
* Osmanlı ile Rusya arasındaki ilk ittifak antlaşmasıdır.
Osmanlı – Rus – Avusturya Savaşı
Nedenleri
* Rusya’nın Lehistan’ın iç işlerine karışması
* Rusya’nın Balkanlardaki faaliyetleri
* Avusturya ile Rusya ararsındaki ittifak
* Osmanlı’nın Pasarofça ile kaybettiği yerleri geri almak istemesi
Not: Osmanlı iki cephede savaşarak başarılı oldu. Fransa arabuluculuğu ile Belgrat Antlaşması imzalandı.
Belgrat Antlaşması
Nedenleri
* Pasarofça ile kaybedilen yerler -Belgrat dâhil- geri alındı.
* Azak Kalesi yıkılarak Ruslara bırakıldı.
* Ruslar Karadeniz’de gemi bulunduramayacaktı.
* Rus hükümdarı Osmanlı Avusturya ve Fransa kralına denk sayılacaktı.
Önemi
* VIII. yy.da imzalanan son karlı antlaşmadır.
* Karadeniz son kez Türk gölü haline geldi.
* Humbaracı ocağı başarılı oldu. Buna bağlı olarak Avrupai ıslahatlara önem verilmeye başlandı.
* 1740 tarihinde Fransa’ya verilen kapitülasyonlar sürekli hale getirildi.
1768–1774 Osmanlı-Rus Savaşları
Nedenleri
* Rusya’nın Lehistan’ın iç işlerine karışması
* Rusya’nın Balkan politikası
* Rusya’nın Çeşmede Osmanlı donanmasını yakması
Not: Osmanlı donanması İnebahtı (1571) Çeşme (1770) Navarin (1827) Sinop (1853)’ta yakılmıştır.
Küçük Kaynarca Antlaşması
İçerik:
* Kırım’a bağımsızlık verilecek; ancak dini bakımdan Osmanlı’ya bağlı kalacak
* Rusya İstanbul’da sürekli elçi bulunduracak
* Rusya Karadeniz’de donanma bulundurabilecek
* Rusya’ya kapitülasyonlar verilecek
* Osmanlı savaş tazminatı ödeyecek
Önemi
* İlk defa halkı tamamen Türk ve Müslüman olan bir toprak kaybedildi.
* İlk kez halifelik makamı siyasi bir güç olarak kullanıldı.
* Rusya elçilikleri ile Osmanlı içişlerine karışma fırsatı buldu.
* Karadeniz Türk gölü olmaktan çıktı.
* Rusya’ya ilk defa ayrıcalık verildi.
* Osmanlı ilk defa savaş tazminatı ödedi.
Aynalıkavak Tenkihnamesi
* Rusya’nın Kırım’ın iç işlerine karışarak Kırım hanını kendi etkisi ile seçtirmesi üzerine iki devlet savaş durumuna geldi. Ancak Fransa arabuluculuğu ile bir sözleşme yapıldı.
Buna göre:
* Rusya askerlerini geri çekecek
* Osmanlı Şahin Giray’ı han olarak tanıyacak
Not: Halkın Şahin Giray’a karşı ayaklanması üzerine Rusya Kırım’ı işgal etti.
Osmanlı – Rus – Avusturya Savaşı (1787–1792)
Nedenleri
* Rusya’nın Kırım’ı işgal etmesi
* Osmanlı’nın Rusya’nın güneye inmesinin engellemek istemesi
* Grek Projesi ile Avusturya ve Rusya’nın Bizans’ı canlandırmak istemesi
Gelişimi
* Avusturya milliyetçilik akımı etkisi ile savaştan çekildi. Osmanlı ile Ziştovi Antlaşmasını yaptı ve sınırlar savaş öncesine döndü.
* Rusya ile Yaş Antlaşması imzalandı ve Kırım’ın Rusya’ya ait olduğu kabul edildi.
* Yaş Antlaşması ile Osmanlı dağılma dönemine girmiştir.
* Karlofça ve Pasorofça Antlaşmları ile kaybedilen yerleri geri almak amacıyla faaliyetler yürütülmüştür.
Edirne Olayı
* Cebeci isyanı ile II. Mustafa tahttan indirildi ve III. Ahmet tahta çıktı.
* Rejime karşı değil
şahıslara karşı yapılmıştır. Osmanlı – Rus İlişkileri
Prut Savaşı
Nedenleri
* Rusya’nın İsveç kralını takip bahanesiyle sınır ihlallerinde bulunması
* Osmanlı’nın İstanbul Antlaşması ile kaybettiği toprakları ve hakları geri almak istemesi
Not: Baltacı Mehmet Paşa
Yeniçerilere güvenmemesi üzerine Prut Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya göre Azak Kalesi geri alındı. Not: Prut Savaşı ile Osmanlı’nın kaybettiği yerleri geri alma umudu doğmuştur.
Osmanlı – Venedik – Avusturya İlişkileri
1715 Osmanlı – Venedik Savaşları
Nedenleri
* Mora’nın Osmanlıdan yardım istemesi
* Venedik kışkırtması ile Karadağ’ın isyan etmesi
* Venedik’in Osmanlı ticaret gemilerine saldırması
Not: Osmanlı Mora’yı geri aldı; bunun sonucunda Avusturya ile yaptığı Petervaradin Savaşını kaybetti.
Pasorofça Antlaşması
Maddeleri
* Mora
Osmanlı’ya; Dalmaçya kıyıları Venedik’e bırakıldı. * Belgrad
Temaşvar Kuzey Sırbistan; Avusturya’ya bırakıldı. Önemi
* Osmanlının Orta Avrupa hakimiyeti son buldu.
* Osmanlı batıda savunmaya önem vermeye başladı.
* Lale Devri başladı.
Osmanlı – İran Savaşı
Nedenleri
* Osmanlını
İran’ın iç karışıklıklarından faydalanılarak kayıpları telafi etmek istemesi * Kafkaslardan Rusya’nın önünü kesmek istemesi
* İran’daki sunilere yardım edilmek istenmesi
İstanbul Antlaşması
* İran toprakları Osmanlı ile Rusya arasında paylaştırılacak
* Osmanlı ile Rusya arasındaki ilk ittifak antlaşmasıdır.
Osmanlı – Rus – Avusturya Savaşı
Nedenleri
* Rusya’nın Lehistan’ın iç işlerine karışması
* Rusya’nın Balkanlardaki faaliyetleri
* Avusturya ile Rusya ararsındaki ittifak
* Osmanlı’nın Pasarofça ile kaybettiği yerleri geri almak istemesi
Not: Osmanlı iki cephede savaşarak başarılı oldu. Fransa arabuluculuğu ile Belgrat Antlaşması imzalandı.
Belgrat Antlaşması
Nedenleri
* Pasarofça ile kaybedilen yerler -Belgrat dâhil- geri alındı.
* Azak Kalesi yıkılarak Ruslara bırakıldı.
* Ruslar Karadeniz’de gemi bulunduramayacaktı.
* Rus hükümdarı Osmanlı
Avusturya ve Fransa kralına denk sayılacaktı. Önemi
* VIII. yy.da imzalanan son karlı antlaşmadır.
* Karadeniz son kez Türk gölü haline geldi.
* Humbaracı ocağı başarılı oldu. Buna bağlı olarak Avrupai ıslahatlara önem verilmeye başlandı.
* 1740 tarihinde Fransa’ya verilen kapitülasyonlar sürekli hale getirildi.
1768–1774 Osmanlı-Rus Savaşları
Nedenleri
* Rusya’nın Lehistan’ın iç işlerine karışması
* Rusya’nın Balkan politikası
* Rusya’nın Çeşmede Osmanlı donanmasını yakması
Not: Osmanlı donanması İnebahtı (1571)
Çeşme (1770) Navarin (1827) Sinop (1853)’ta yakılmıştır. Küçük Kaynarca Antlaşması
İçerik:
* Kırım’a bağımsızlık verilecek; ancak dini bakımdan Osmanlı’ya bağlı kalacak
* Rusya İstanbul’da sürekli elçi bulunduracak
* Rusya Karadeniz’de donanma bulundurabilecek
* Rusya’ya kapitülasyonlar verilecek
* Osmanlı savaş tazminatı ödeyecek
Önemi
* İlk defa halkı tamamen Türk ve Müslüman olan bir toprak kaybedildi.
* İlk kez halifelik makamı siyasi bir güç olarak kullanıldı.
* Rusya elçilikleri ile Osmanlı içişlerine karışma fırsatı buldu.
* Karadeniz Türk gölü olmaktan çıktı.
* Rusya’ya ilk defa ayrıcalık verildi.
* Osmanlı ilk defa savaş tazminatı ödedi.
Aynalıkavak Tenkihnamesi
* Rusya’nın Kırım’ın iç işlerine karışarak Kırım hanını kendi etkisi ile seçtirmesi üzerine iki devlet savaş durumuna geldi. Ancak Fransa arabuluculuğu ile bir sözleşme yapıldı.
Buna göre:
* Rusya askerlerini geri çekecek
* Osmanlı Şahin Giray’ı han olarak tanıyacak
Not: Halkın Şahin Giray’a karşı ayaklanması üzerine Rusya Kırım’ı işgal etti.
Osmanlı – Rus – Avusturya Savaşı (1787–1792)
Nedenleri
* Rusya’nın Kırım’ı işgal etmesi
* Osmanlı’nın Rusya’nın güneye inmesinin engellemek istemesi
* Grek Projesi ile Avusturya ve Rusya’nın Bizans’ı canlandırmak istemesi
Gelişimi
* Avusturya milliyetçilik akımı etkisi ile savaştan çekildi. Osmanlı ile Ziştovi Antlaşmasını yaptı ve sınırlar savaş öncesine döndü.
* Rusya ile Yaş Antlaşması imzalandı ve Kırım’ın Rusya’ya ait olduğu kabul edildi.
* Yaş Antlaşması ile Osmanlı dağılma dönemine girmiştir.
Fransa’nın Mısır İşgali (1789–1802)
İşgal Nedenleri
* Akdeniz hâkimiyetini güçlendirmek
* İngiltere’nin sömürgelerini denetim altına almak
* Dağılmakta olan Osmanlı’dan pay almak
Gelişimi
* Osmanlı İngiltere ve Rusya ittifak kurdu ve El-Ariş Antlaşması ile Mısır Osmanlıya geri verildi.
Önemi
* Rusya ilk defa boğazları geçerek Akdeniz’e indi.
* Nizam-ı Cedit ordusunun başarılı olması yenilikleri güçlendirdi.
* İngiltere sömürge güvenliğini sağladı.
* Osmanlı denge politikasına yöneldi.
Gerileme Dönemi Islahatları
Lale Devri
* III. Ahmet döneminde Pasarofça Antlaşması ile başlayan ve Patrona Halil İsyanı ile son bulan dönemdir. Devrin sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’dır.
* Avrupa’ya geçici elçilikler kurudu.
* Matbaa ilk kez kullanıldı.
* İlk itfaiye ve çiçek aşısı uygulandı.
* Yalova Kâğıt Fabrikası kuruldu.
* İstanbul’da kumaş ve çini fabrikası açıldı.
* İlk defa Avrupa örnek alınarak bilim kültür vs. alanında yenilikler yapıldı.
* Lüks ve israfın artması ve İran yenilgisi üzerine bu dönem isyanla son bulmuştur.
I. Mahmut
* Humbaracı Ahmet Paşa bu dönemde humbaracı ve topçu ocağını ıslah etti.
* Kara mühendishanesi açıldı. Burada kara subayı ihtiyacı karşılanmıştır.
* Osmanlı onluk sisteme göre yeniden düzenlendi.
III. Mustafa
* Baron dö Tott topçu ocağını yeniledi.
* Deniz mühendishanesi açıldı.
* İlk iç borçlanma (esham usulü) yapıldı.
* Donanma ıslah edildi.
I. Abdülhamit
* Yeniçeri sayımı yapıldı.
* Tımar sistemi düzenlendi.
* Humbaracı topçu ve lağımcı ocakları ıslah edildi.
III. Selim
* Nizam-ı Cedit ordusu kuruldu ve bu orduya özel İrad-ı Cedit hazinesi oluşturuldu.
* Yerli malı teşvik edildi.
* Avrupa’da sürekli elçilikler açıldı.
* Kara ve deniz mühendishaneleri geliştirildi.
* Fransızca devletin ilk resmi yabancı dili oldu.
* Fransa ve İsveç’ten uzmanlar ve öğrenciler getirildi.
* İlk devlet matbaası kuruldu.
* Bu dönem Kabakçı Mustafa İsyanı ile bitti.
Islahatların Genel Özellikleri
* Avrupa örnek alınmıştır.
* 17. yy.a göre daha köklüdür.
* Islahatlar askeriyeye yoğunlaşmıştır.
* Yeniçeriler ve ulema etkisiyle başarılı olunamadı.
Tanzimat Dönemi
Tanzimat Fermanı (3 Kasım 1839)
II. Mahmut'un 1839'da vefatı üzerine yerine oğlu Abdülmecit geçti. Bu sırada Osmanlı Devleti'nin durumu hiç iç açıcı değildi. Osmanlı ordusu Nizip'te Mehmet Ali Paşa'ya yenilmiş donanma Mısır'a götürülmüştü. Mısır sorunu bir Avrupa sorunu haline gelmişti. Bu durumda devlet ya Mehmet Ali Paşa'nın eline geçecek ya da Rusya Hünkâr İskelesi Antlaşması'na göre Osmanlı Devleti'ni himaye altına alacaktı.
Abdülmecit Mustafa Reşit Paşa'yı II. Mahmut zamanında kararlaştırılan Tanzimat Fermanı'nı hazırlamakla görevlendirdi. Tanzimat Fermanı 3 Kasım 1839 tarihinde Gülhane bahçesinde okundu. Bu yüzden "Tanzimat-ı Hayriye Fermanı'na "Gülhane Hatt-ı Hümayunu" da denilmiştir.
Tanzimat Fermanı'nın başlıca esasları şunlardı:
1. Müslüman ve Hıristiyan bütün halkın ırz namus can ve malı devlet garantisi altında bulunacak.
2. Vergiler herkesin gelirine göre düzenli bir şekilde alınacak.
3. Askerlik işleri düzene konulacak.
4. Mahkemeler açık olacak. Hiç kimse mahkeme edilmeden cezalandırılmayacak.
5. Herkes malına sahip olup miras bırakılabilecektir.
6. Her türlü rüşvet ve iltimas kalkacaktı.
7. Herkes kanun önünde eşit olacak.
Yorum:
• Padişah; bu fermanı ilân ederek bizzat kendisi kendi yetkilerini sınırlandırmıştır.
•Fermanın getirdiği en büyük yenilik her gücün üstünde kanun kuvvetinin bulunduğu düşüncesinin ortaya çıkmasıdır..
• Tanzimat Fermanı; Osmanlı Devleti'nde anayasacılığın başlangıcıdır.
• Vatandaşın mülkiyet hakkı devlet garantisi altına alınmıştır.
• Tanzimat Fermanı'nı ilânı ile Osmanlı ülkesinde Avrupai tarz hukuk kuralları geçerli olmaya başlamıştır.
• Askerlik vatan hizmetine dönüşmüştür.
• Batılılaşma hareketleri bundan sonra daha da yoğunlaştı.
• Tanzimat döneminde Batıyı daha iyi anlayan aydınlar yetişti.
Sonuçlar:
Tanzimat Fermanı'nın halk tarafından anlaşılması için Anadolu ve Rumeli'ye memurlar gönderildi.
Hukuk alanında ıslahatlar ile yeni ticaret ceza kanunları ve mahkemeler meydana .getirildi. Fakat bu haklardan Türkler ve Müslüman'lardan daha çok Avrupalılar ve gayrimüslimler yararlandılar.
Kılık kıyafet yaşayış ve sosyal alanda "Batılılaşma" denilen yenilikler yapıldı.
Tanzimat Fermanı anayasanın Osmanlı ülkesinde başlangıcı oldu. Osmanlı Devleti bu fermanı ilân ederken Avrupalı devletlerin desteğini sağlamayı amaçlamıştı. Tanzimat'ın hemen sonrasında Mısır meselesi onların yardımı ile halledildi. Rusya ve Hünkâr İskelesi meselesi ve boğazların durumu çözümlendi.
Ordu ve eğitim alanında batı örneklerine göre çalışmalar yapıldı.
* Tanzimat Fermanı halk iradesiyle değil padişahın tek taraflı iradesiyle ortaya çıkmıştı. Bu nedenle halk tarafından tam olarak anlaşılamadı. Ancak bu dönemde ilk Osmanlı aydın kadrosu yetişti.
Islahat Fermanı (1856)
Tanzimat Fermanı'nı tamamlayıcı karakterde bir fermandır. Tanzimat Fermanı'yla vaat edilen yenilikler bir kez daha belirtilmiştir. Islahat Fermanı’nın Tanzimat Fermanı'ndan en büyük farkı Hıristiyan ve Musevilere (Azınlıklara) Müslümanlardan ayrı olarak hak ve imtiyazlar verilmesidir. Buna göre:
1. Din ve Mezhep özgürlüğü tanınacak. Okul kilise vb. tamiri ve yeniden inşası yapılabilecektir.
2. Hıristiyan ve Musevilere küçük düşürücü sözler ve deyimler kullanılmayacaktır.
3. Hıristiyanlar da Müslümanlar gibi devlet memurluklarına atanabilecekler ve devlet memuru olabileceklerdir.
4. Vergiler herkesten gelirine göre alınacaktır.
5. Mahkemeler açık olarak yapılacak herkes kendi dinine göre yemin edecek. Hapishaneler ıslah edilecek ve kanunlarda azınlıkların dillerine yer verilecek.
6. Azınlıklar il meclislerine üye olabilecekler.
7. Tarım ve ticaret yeniden düzenlenecek. Herkes şirket ve banka gibi ticari kurumlar açabilecek.
8. Askerlik için nakdi bedel kabul edilecekti. Hıristiyanların askerlik işleri yeniden düzenlenecekti.
9. Yabancı uyruklu olan kimseler vergilerini vermek şartıyla mal ve mülk sahibi olabilecekler.
Yorum:
• Islahat Fermanı'nın görünürdeki amacı bütün toplulukları din dil ırk farkı gözetmeksizin kaynaştırmak bir Osmanlı toplumu meydana getirmektir.
• Islahat Fermanı gayr-ı Müslimlerin haklarını ve imtiyazlarını genişletmekten başka bir şey yapmamış Müslümanlara yeni bir şey getirmemiştir.
• Islahat Fermanı'nın ilân edilmesinde Kırım Savaşı sonrasında Paris Konferansı'nda büyük devletlerin içişlerimize karışmasını önlemek istenmesi ve Avrupalı devletlerin baskısı etkili olmuştur.
Birinci Meşrutiyet (1876)
Tanzimat Devrinde Avrupa ile yakın ilişkiler kurulmuştu. Avrupa ülkelerini gören onların dillerini konuşan ve Osmanlı Devleti hakkındaki görüşlerini öğrenen bir çok kişi yetişti. "Genç Osmanlılar^ adını alan bu kişiler Tanzimat hareketlerinin ülkeyi kurtaracağına inanmıyorlardı. Başlarında da Namık Kemal Ziya Paşa Mithat Paşa ve Hüseyin Avni Paşa gibi kişiler vardı.
Genç Osmanlılar devrin padişahı Abdülaziz'i tahttan indirmeye karar verdiler. Balkan bunalımının ortaya çıktığı bir sırada Abdülaziz tahttan indirilerek V. Murat padişahlığa getirildi (1876). V. Murat'ın rahatsızlığının devam etmesi üzerine Meşrutiyet yönetimine kabul edeceğini açıklayan II. Abdülhamit padişah yapıldı (1876).
II. Abdülhamit padişah olunca Mithat Paşa'yı kendisine sadrazam yaptı. Mithat Paşa'nın başkanlığında toplanan bir encümen Kanun-u Esasi'yi hazırladı. İstanbul Konferansı'nın Balkan bunalımını görüşmek için toplandığı gün Meşrutiyet ilân edildi (23 Aralık 1876).
Kanun-u Esasi'nin Özellikleri
• 119 maddeden oluşan 1876 Kanun-u Esasi'si Belçika Anayasasından etkilenmiştir.
• Anayasada kişi özgürlüğü din özgürlüğü basın özgürlüğü her türlü ortaklık kurma hakkı öğretim ve öğrenim özgürlüğü mülkiyet hakkı konut dokunulmazlığı dilekçe hakkı Osmanlıların yasal eşitliği vergi eşitliği gibi temel haklar düzenlenmiştir.
• Yürütme gücü başında padişahın bulunduğu nazırlardan meydana gelen Heyet-i Vekile'ye (Bakanlar Kurulu) aittir.
• Yasama görevi; Ayan Meclisi ile Mebusan Meclisi'ne verilmiştir.
• Ayan Meclisi'nin üyeleri padişah tarafından ölünceye kadar tayin edilebilecekti. Mebusan Meclisi'nin üyeleri elli bin Osmanlı'nın seçeceği milletvekillerinden meydana gelecekti. Milletvekilleri dört yılda bir seçilecekti.
• Kanun teklifini sadece hükümet yapabilecekti. Meclis açmak ve kapamak yetkisi padişaha aitti.
• Hükümet meclise değil Padişaha karşı sorumludur.
• Padişah devlet emniyetini bozduğu gerekçesi ile ve bir polis araştırması sonucu istediğini sürgüne gönderebilir.
Yorum:
• 1876 yılında ilan edilen Kanun-u Esasi Türk tarihinin ilk anayasasıdır.
• Tarihimizde ilk defa 20 Mart 1877'de açılan Meclis 28 Haziran 1877'ye kadar devam etti. 1878 yılı Ocak ayında açılan ikinci Meclis 14 Şubat 1878'de tatil edilmiştir.
• l. Meşrutiyetle Osmanlı tarihinde ilk defa halk padişahın yanında yönetime ortak oldu.
• Halk ilk defa seçme-seçilme ve temsil hakkını kullandı.
• Devlet idaresinin otoriter bir şekilde yapılması gerektiğine inanan II. Abdülhamit Osmanlı-Rus savaşını ileri sürerek 14 Şubat 1878 tarihinde Meclisi süresiz tatil etti. Osmanlı ülkesi bundan sonra 1908 yılında II. Meşrutiyetin ilanına kadar II. Abdülhamit'in otoriter idaresi altında yaşadı.
II. Meşrutiyet (1908)
II. Abdülhamit'in ülke yönetimine tek başına egemen olması üzerine İttihat ve Terakki Cemiyeti kuruldu (1889). Yurt içinde ve dışında genişleyen cemiyet Jön Türklerin Paris grubunu da içine aldı.
İttihat ve Terakki'nin amacı 1876 Kanun-u Esasi'nin (Anayasasının) yürürlüğe koyulmasını Osmanlı Meclis-i Mebusan'ın açılmasını sağlamaktı. Cemiyet 1908'de Rumeli'de büyük bir silahlı ayaklanma hareketine girişti. Ayaklanma bastırılamadığı gibi 23 Temmuz 1908'de Manastır Selanik ve Rumeli'de hürriyet ilân edilmiş bunun sonucu olarak II. Abdülhamit Kanun-u Esasi'yi yürürlüğe koymuştur.
1908 yılından itibaren böylece II. Meşrutiyet dönemi başlamıştır. Ancak yeni kurulan rejim içte ve dışta bir takım olaylarla karşılaştı. Bulgaristan bağımsızlığını ilân ederken Avusturya Bosna-Hersek'i ülkesine kattığını Girifte Yunanistan'a katıldığını açıkladı.
Balkanlardaki bu bunalımlar sırasında ortaya çıkan hürriyet ortamına karşı 31 Mart (13 Nisan 1909) olayı meydana geldi. 31 Mart olayı üzerine Selanik ve Edirne'deki birlikler "Hareket Ordusu" adıyla İstanbul'a yürüdü. Hareket Ordusu isyanı bastırdı ve ardından II. Abdülhamit tahttan indirilerek yerine V. Mehmet Reşat getirildi.
1909'dan itibaren İttihat ve Terakki yönetime egemen oldu. Türkçülük politikası izleyen İttihatçılar XIX. yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlı Devleti'ne yakınlaşan Almanya ile dostça ilişkiler kurdular.
İşgal Nedenleri
* Akdeniz hâkimiyetini güçlendirmek
* İngiltere’nin sömürgelerini denetim altına almak
* Dağılmakta olan Osmanlı’dan pay almak
Gelişimi
* Osmanlı
İngiltere ve Rusya ittifak kurdu ve El-Ariş Antlaşması ile Mısır Osmanlıya geri verildi. Önemi
* Rusya ilk defa boğazları geçerek Akdeniz’e indi.
* Nizam-ı Cedit ordusunun başarılı olması yenilikleri güçlendirdi.
* İngiltere sömürge güvenliğini sağladı.
* Osmanlı denge politikasına yöneldi.
Gerileme Dönemi Islahatları
Lale Devri
* III. Ahmet döneminde Pasarofça Antlaşması ile başlayan ve Patrona Halil İsyanı ile son bulan dönemdir. Devrin sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’dır.
* Avrupa’ya geçici elçilikler kurudu.
* Matbaa ilk kez kullanıldı.
* İlk itfaiye ve çiçek aşısı uygulandı.
* Yalova Kâğıt Fabrikası kuruldu.
* İstanbul’da kumaş ve çini fabrikası açıldı.
* İlk defa Avrupa örnek alınarak bilim
kültür vs. alanında yenilikler yapıldı. * Lüks ve israfın artması ve İran yenilgisi üzerine bu dönem isyanla son bulmuştur.
I. Mahmut
* Humbaracı Ahmet Paşa bu dönemde humbaracı ve topçu ocağını ıslah etti.
* Kara mühendishanesi açıldı. Burada kara subayı ihtiyacı karşılanmıştır.
* Osmanlı onluk sisteme göre yeniden düzenlendi.
III. Mustafa
* Baron dö Tott
topçu ocağını yeniledi. * Deniz mühendishanesi açıldı.
* İlk iç borçlanma (esham usulü) yapıldı.
* Donanma ıslah edildi.
I. Abdülhamit
* Yeniçeri sayımı yapıldı.
* Tımar sistemi düzenlendi.
* Humbaracı
topçu ve lağımcı ocakları ıslah edildi. III. Selim
* Nizam-ı Cedit ordusu kuruldu ve bu orduya özel İrad-ı Cedit hazinesi oluşturuldu.
* Yerli malı teşvik edildi.
* Avrupa’da sürekli elçilikler açıldı.
* Kara ve deniz mühendishaneleri geliştirildi.
* Fransızca devletin ilk resmi yabancı dili oldu.
* Fransa ve İsveç’ten uzmanlar ve öğrenciler getirildi.
* İlk devlet matbaası kuruldu.
* Bu dönem Kabakçı Mustafa İsyanı ile bitti.
Islahatların Genel Özellikleri
* Avrupa örnek alınmıştır.
* 17. yy.a göre daha köklüdür.
* Islahatlar askeriyeye yoğunlaşmıştır.
* Yeniçeriler ve ulema etkisiyle başarılı olunamadı.
Tanzimat Dönemi
Tanzimat Fermanı (3 Kasım 1839)
II. Mahmut'un 1839'da vefatı üzerine yerine oğlu Abdülmecit geçti. Bu sırada Osmanlı Devleti'nin durumu hiç iç açıcı değildi. Osmanlı ordusu Nizip'te Mehmet Ali Paşa'ya yenilmiş
donanma Mısır'a götürülmüştü. Mısır sorunu bir Avrupa sorunu haline gelmişti. Bu durumda devlet ya Mehmet Ali Paşa'nın eline geçecek ya da Rusya Hünkâr İskelesi Antlaşması'na göre Osmanlı Devleti'ni himaye altına alacaktı. Abdülmecit
Mustafa Reşit Paşa'yı II. Mahmut zamanında kararlaştırılan Tanzimat Fermanı'nı hazırlamakla görevlendirdi. Tanzimat Fermanı 3 Kasım 1839 tarihinde Gülhane bahçesinde okundu. Bu yüzden "Tanzimat-ı Hayriye Fermanı'na "Gülhane Hatt-ı Hümayunu" da denilmiştir. Tanzimat Fermanı'nın başlıca esasları şunlardı:
1. Müslüman ve Hıristiyan bütün halkın ırz
namus can ve malı devlet garantisi altında bulunacak. 2. Vergiler herkesin gelirine göre
düzenli bir şekilde alınacak. 3. Askerlik işleri düzene konulacak.
4. Mahkemeler açık olacak. Hiç kimse mahkeme edilmeden cezalandırılmayacak.
5. Herkes malına sahip olup
miras bırakılabilecektir. 6. Her türlü rüşvet ve iltimas kalkacaktı.
7. Herkes kanun önünde eşit olacak.
Yorum:
• Padişah; bu fermanı ilân ederek bizzat kendisi kendi yetkilerini sınırlandırmıştır.
•Fermanın getirdiği en büyük yenilik
her gücün üstünde kanun kuvvetinin bulunduğu düşüncesinin ortaya çıkmasıdır.. • Tanzimat Fermanı; Osmanlı Devleti'nde anayasacılığın başlangıcıdır.
• Vatandaşın mülkiyet hakkı
devlet garantisi altına alınmıştır. • Tanzimat Fermanı'nı ilânı ile Osmanlı ülkesinde Avrupai tarz hukuk kuralları geçerli olmaya başlamıştır.
• Askerlik vatan hizmetine dönüşmüştür.
• Batılılaşma
hareketleri bundan sonra daha da yoğunlaştı. • Tanzimat döneminde Batıyı daha iyi anlayan aydınlar yetişti.
Sonuçlar:
Tanzimat Fermanı'nın halk tarafından anlaşılması için Anadolu ve Rumeli'ye memurlar gönderildi.
Hukuk alanında ıslahatlar ile yeni ticaret
ceza kanunları ve mahkemeler meydana .getirildi. Fakat bu haklardan Türkler ve Müslüman'lardan daha çok Avrupalılar ve gayrimüslimler yararlandılar. Kılık
kıyafet yaşayış ve sosyal alanda "Batılılaşma" denilen yenilikler yapıldı. Tanzimat Fermanı
anayasanın Osmanlı ülkesinde başlangıcı oldu. Osmanlı Devleti bu fermanı ilân ederken Avrupalı devletlerin desteğini sağlamayı amaçlamıştı. Tanzimat'ın hemen sonrasında Mısır meselesi onların yardımı ile halledildi. Rusya ve Hünkâr İskelesi meselesi ve boğazların durumu çözümlendi. Ordu ve eğitim alanında batı örneklerine göre çalışmalar yapıldı.
* Tanzimat Fermanı
halk iradesiyle değil padişahın tek taraflı iradesiyle ortaya çıkmıştı. Bu nedenle halk tarafından tam olarak anlaşılamadı. Ancak bu dönemde ilk Osmanlı aydın kadrosu yetişti. Islahat Fermanı (1856)
Tanzimat Fermanı'nı tamamlayıcı karakterde bir fermandır. Tanzimat Fermanı'yla vaat edilen yenilikler bir kez daha belirtilmiştir. Islahat Fermanı’nın Tanzimat Fermanı'ndan en büyük farkı
Hıristiyan ve Musevilere (Azınlıklara) Müslümanlardan ayrı olarak hak ve imtiyazlar verilmesidir. Buna göre: 1. Din ve Mezhep özgürlüğü tanınacak. Okul
kilise vb. tamiri ve yeniden inşası yapılabilecektir. 2. Hıristiyan ve Musevilere küçük düşürücü sözler ve deyimler kullanılmayacaktır.
3. Hıristiyanlar da Müslümanlar gibi devlet memurluklarına atanabilecekler ve devlet memuru olabileceklerdir.
4. Vergiler herkesten gelirine göre alınacaktır.
5. Mahkemeler açık olarak yapılacak
herkes kendi dinine göre yemin edecek. Hapishaneler ıslah edilecek ve kanunlarda azınlıkların dillerine yer verilecek. 6. Azınlıklar il meclislerine üye olabilecekler.
7. Tarım ve ticaret yeniden düzenlenecek. Herkes şirket ve banka gibi ticari kurumlar açabilecek.
8. Askerlik için nakdi bedel kabul edilecekti. Hıristiyanların askerlik işleri yeniden düzenlenecekti.
9. Yabancı uyruklu olan kimseler
vergilerini vermek şartıyla mal ve mülk sahibi olabilecekler. Yorum:
• Islahat Fermanı'nın görünürdeki amacı bütün toplulukları din
dil ırk farkı gözetmeksizin kaynaştırmak bir Osmanlı toplumu meydana getirmektir. • Islahat Fermanı gayr-ı Müslimlerin haklarını ve imtiyazlarını genişletmekten başka bir şey yapmamış
Müslümanlara yeni bir şey getirmemiştir. • Islahat Fermanı'nın ilân edilmesinde Kırım Savaşı sonrasında Paris Konferansı'nda büyük devletlerin içişlerimize karışmasını önlemek istenmesi ve Avrupalı devletlerin baskısı etkili olmuştur.
Birinci Meşrutiyet (1876)
Tanzimat Devrinde Avrupa ile yakın ilişkiler kurulmuştu. Avrupa ülkelerini gören
onların dillerini konuşan ve Osmanlı Devleti hakkındaki görüşlerini öğrenen bir çok kişi yetişti. "Genç Osmanlılar^ adını alan bu kişiler Tanzimat hareketlerinin ülkeyi kurtaracağına inanmıyorlardı. Başlarında da Namık Kemal Ziya Paşa Mithat Paşa ve Hüseyin Avni Paşa gibi kişiler vardı. Genç Osmanlılar
devrin padişahı Abdülaziz'i tahttan indirmeye karar verdiler. Balkan bunalımının ortaya çıktığı bir sırada Abdülaziz tahttan indirilerek V. Murat padişahlığa getirildi (1876). V. Murat'ın rahatsızlığının devam etmesi üzerine Meşrutiyet yönetimine kabul edeceğini açıklayan II. Abdülhamit padişah yapıldı (1876). II. Abdülhamit padişah olunca
Mithat Paşa'yı kendisine sadrazam yaptı. Mithat Paşa'nın başkanlığında toplanan bir encümen Kanun-u Esasi'yi hazırladı. İstanbul Konferansı'nın Balkan bunalımını görüşmek için toplandığı gün Meşrutiyet ilân edildi (23 Aralık 1876). Kanun-u Esasi'nin Özellikleri
• 119 maddeden oluşan 1876 Kanun-u Esasi'si Belçika Anayasasından etkilenmiştir.
• Anayasada kişi özgürlüğü
din özgürlüğü basın özgürlüğü her türlü ortaklık kurma hakkı öğretim ve öğrenim özgürlüğü mülkiyet hakkı konut dokunulmazlığı dilekçe hakkı Osmanlıların yasal eşitliği vergi eşitliği gibi temel haklar düzenlenmiştir. • Yürütme gücü başında padişahın bulunduğu nazırlardan meydana gelen Heyet-i Vekile'ye (Bakanlar Kurulu) aittir.
• Yasama görevi; Ayan Meclisi ile Mebusan Meclisi'ne verilmiştir.
• Ayan Meclisi'nin üyeleri padişah tarafından ölünceye kadar tayin edilebilecekti. Mebusan Meclisi'nin üyeleri elli bin Osmanlı'nın seçeceği milletvekillerinden meydana gelecekti. Milletvekilleri dört yılda bir seçilecekti.
• Kanun teklifini sadece hükümet yapabilecekti. Meclis açmak ve kapamak yetkisi padişaha aitti.
• Hükümet
meclise değil Padişaha karşı sorumludur. • Padişah
devlet emniyetini bozduğu gerekçesi ile ve bir polis araştırması sonucu istediğini sürgüne gönderebilir. Yorum:
• 1876 yılında ilan edilen Kanun-u Esasi
Türk tarihinin ilk anayasasıdır. • Tarihimizde ilk defa 20 Mart 1877'de açılan Meclis
28 Haziran 1877'ye kadar devam etti. 1878 yılı Ocak ayında açılan ikinci Meclis 14 Şubat 1878'de tatil edilmiştir. • l. Meşrutiyetle Osmanlı tarihinde ilk defa halk
padişahın yanında yönetime ortak oldu. • Halk ilk defa seçme-seçilme ve temsil hakkını kullandı.
• Devlet idaresinin otoriter bir şekilde yapılması gerektiğine inanan II. Abdülhamit
Osmanlı-Rus savaşını ileri sürerek 14 Şubat 1878 tarihinde Meclisi süresiz tatil etti. Osmanlı ülkesi bundan sonra 1908 yılında II. Meşrutiyetin ilanına kadar II. Abdülhamit'in otoriter idaresi altında yaşadı. II. Meşrutiyet (1908)
II. Abdülhamit'in ülke yönetimine tek başına egemen olması üzerine İttihat ve Terakki Cemiyeti kuruldu (1889). Yurt içinde ve dışında genişleyen cemiyet
Jön Türklerin Paris grubunu da içine aldı. İttihat ve Terakki'nin amacı 1876 Kanun-u Esasi'nin (Anayasasının) yürürlüğe koyulmasını
Osmanlı Meclis-i Mebusan'ın açılmasını sağlamaktı. Cemiyet 1908'de Rumeli'de büyük bir silahlı ayaklanma hareketine girişti. Ayaklanma bastırılamadığı gibi 23 Temmuz 1908'de Manastır Selanik ve Rumeli'de hürriyet ilân edilmiş bunun sonucu olarak II. Abdülhamit Kanun-u Esasi'yi yürürlüğe koymuştur. 1908 yılından itibaren böylece II. Meşrutiyet dönemi başlamıştır. Ancak yeni kurulan rejim içte ve dışta bir takım olaylarla karşılaştı. Bulgaristan bağımsızlığını ilân ederken Avusturya
Bosna-Hersek'i ülkesine kattığını Girifte Yunanistan'a katıldığını açıkladı. Balkanlardaki bu bunalımlar sırasında ortaya çıkan hürriyet ortamına karşı 31 Mart (13 Nisan 1909) olayı meydana geldi. 31 Mart olayı üzerine
Selanik ve Edirne'deki birlikler "Hareket Ordusu" adıyla İstanbul'a yürüdü. Hareket Ordusu isyanı bastırdı ve ardından II. Abdülhamit tahttan indirilerek yerine V. Mehmet Reşat getirildi. 1909'dan itibaren İttihat ve Terakki yönetime egemen oldu. Türkçülük politikası izleyen İttihatçılar
XIX. yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlı Devleti'ne yakınlaşan Almanya ile dostça ilişkiler kurdular.